KİTAPLARDAKİ
ALTERNATİF DÜNYALAR
ŞEYMA ONAT 1
ÖZET
Gerçekleşmesi imkânsız olan ve tasarlanmış toplumlara ütopyadır. Ütopyanın olumsuz şekline de distopyadır. Birçok yazar da vermek istediği mesajı içinde ütopya veya distopya şeklindeki alternatif dünyalar barındıran kitaplar yazarak okuyucularına ulaştırmaya çalışmıştır.
Yazarların bu yolu tercih etmesinin sebebi, kitap yazmasındaki sebebi okuyucularıyla bir araya getirmenin en iyi yollarından birinin bu kurmaca dünyalardan geçmesidir. Tarihte bu yola başvurmuş birçok ünlü yazar da vardır.Okuyucuların bu kitapları tercih etmesinin sebebi, okuyucunun yeni dünyalar keşfetme ve yeni maceralar yaşama isteğidir. Kurgu okumak da insanın empati duygusunu, sosyal davranışını ve zihinsel yeteneğini geliştirir, farkındalıklarını arttırır ve yaşadığı topluma farklı bir bakış açısıyla bakmasını sağlar.
Anahtar Kavramlar: ütopya, distopya, alternatif dünya, kitap, okuyucu, yazar
ZUSAMMENFASSUNG
Utopische und die utopischen Gesellschaften ausgelegt ist. Dystopie zu Utopie ist auch eine negative Art und Weise. Viele Autoren und Bücher mit alternativen Welt in Form von Utopie oder Dystopie in der Botschaft, die er will, versucht, dem Leser zu transportieren schrieb.
Die Autoren der Grund für die Wahl auf diese Weise, buchen Sie eine der besten Möglichkeiten, gemeinsam schriftlich ihre Gründe zu bringen, ist der Leser durch diese fiktive Welt gehen. In der Geschichte gibt es viele berühmte Autoren auf diese Weise angewendet haben. Die Leser der Grund, diese Bücher zu wählen, entdecken Leser neue Welten und der Wunsch, neue Abenteuer zu leben. Lesen Fiktion in der menschlichen Empathie, verbessert das soziale Verhalten und geistigen Fähigkeiten, ihr Bewusstsein und Erfahrung, die den Look mit einer anderen Perspektive auf die Gesellschaft bietet. Schlüsselwörter: Utopie, Dystopie, alternative Welt, Bücher, Leser, Schreiber
Şeyma Onat
http://www.seyma.onat@outlook.com
GİRİŞ
Geçmişten günümüze birçok yazar tarafından sayısız roman, hikâye vb. üsluplarda kitaplar kaleme alınmıştır. Bu kitapların büyük bir çoğunluğu yazarın zihninde oluşturduğu kurmaca dünyaların üzerine kuruludur. Bu kurmaca dünyalar içerik olarak iki temel kavram altında sınıflandırılabilirler. Bu iki kavramdan biri ütopya, diğeri ise distopyadır.
Ütopya; aslında olmayan, bugün gerçekleşmesi imkânsız ve tasarlanmış ideal toplumlardır. Buna örnek olarak Thomas More’un ütopyası 2 verilebilir. More’un ütopyası birçok açıdan Platon’un Devlet’ine dayanır. Sefiller ve fakirler toplumdan ayıklanır. Çok az yasa vardır ve avukat yoktur, çok az savaş vardır. Toplum bütün dinlere hoşgörülüdür. Bazı okuyucular bu hayali topluma sıcak bakmazken, bazıları millet için gerçekçi bir plan olarak görmüştür. Bazıları da More’un ütopyasını bir ideal toplum arayışından çok İngiliz toplumu için bir taşlama olarak algılamıştır. 3
Distopya ise olumsuz ütopyadır. Distopik bir toplum otoriter – totaliter bir devlet modeli ya da benzer bir başka baskıcı sistem altında karakterize edilir. Buna örnek olarak Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 4 romanındaki dünya verilebilir. Ray Bradbury’nin distopyasında kitapların itfaiyeciler tarafından yakıldığı, insanların sadece televizyonda beyin yıkayıcı şovlar izlediği ve kitap bulundurup düşünen insanların yok edildiği bir gelecekte geçmektedir.
Bu iki kavram arasındaki en önemli farklardan biri distopyalarda insanların özel hayatlarının ortadan kaldıran, otoriter ve kişiler arası sadakati kırarak yalnızca devlete karşılıksız itaati garanti altına alınmaya çalışılan yerler varken, ütopyalarda tam tersi bir iradenin olmasıdır.
1.Yazarların Alternatif Dünyaları Seçme Nedenleri
Yazarların kitaplarında alternatif, yani kurmaca dünyaları seçtiklerini anlamak için insanoğlunun neden yazdığını anlamak gerekir. İnsanoğlunun yazmasının sebepleri; deneyimlerini paylaşma, yeni anlamlar keşfetme, farkındalık oluşturup dünyayı değiştirme, yazdıklarıyla iç dünyalarını keşfetme istekleri olarak düşünülebilir.
Yazarların bu isteklerin okuyucularla bir araya getirilebilmesinin en iyi yolu var olmayan, yani kurmaca dünyalardan geçer. Yazar zihninde oluşturduğu dünyada çeşitli imgeler ve metaforlar ile ütopik veya distopik bir toplum tasarlar ve bir dizi olaylar kurgular.
Yazar bu şekilde imgeler ve metaforlar ile okuyucusuna vermek istediği mesajı ilgi çekici bir şekilde yazıya döker ve kitaplarını oluşturur. Bu konuya verilebilecek bir örnek J.R.R. Tolkien’dir. Günümüzün ünlü yüzüklerin efendisi yazarı Tolkien; 1. Dünya Savaşı’nda Fransız cephesinde görev almış ve yakınında gerçekleşen bir patlamadan dolayı yaralanmıştır. Fakat savaş üzerinde unutulmaz etkiler bırakmıştır. Hastanede geçirdiği günlerde savaşta yaşadığı ve gözlemlediği olaylar ve tecrübelerinden ilham alarak kitaplarını kaleme almıştır. Yani okuyucularına yaşadığı olayları ve deneyimleri farklı bir dünya arayıcılığıyla aktarmıştır.
2 MORE Thomas, Utopia, 1516
3 www. tr.wikipedia.org
4 BRADBURY Ray, Fahrenheit 451, Ekim 1953
Bir diğer örnek de Ray Bradbury verilebilir. Bradbury’nin Fahrenheit 451 romanındaoluşturduğu distopyasında; kitapların itfaiyeciler tarafından yakıldığı, insanların sadece televizyonda beyin yıkayıcı şovlar izlediği ve kitap bulundurup düşünen insanların yok edildiği bir gelecekte geçmektedir. Bu romanın kurgusu toplum tarafından sansür ve otoriter devlet anlayışı üzerine be eleştiri olarak yazıldığı şeklinde yorumlanmıştır. Ray Bradbury’nin Pulitzer komitesince “ömür boyu başarı” ödülüne layık bulununca L. A Weekly’nin editörü Mary Boyle Johnston’ın yazar ile yaptığı röportajda söyledikleri romanını yazma amacının toplumun düşündüklerinden çok farklı olduğunu gösteriyor.
“Romanım hep yanlış yorumlandı. Fahrenheit 451 ne sansür ne de otoriter devlet üzerineydi. Romanımı o sıralar Amerika’yı kasıp kavuran McCharty soruşturmalarına bir karşı çıkış saymak da doğru olmaz. Romanım aslında televizyonun okumaya, özellikle de edebiyata ilgiyi nasıl yok ettiğini anlatıyordu. Bu bakımdan romanımda suçlu sandalyesinde oturan devlet değil, bizzat halkın kendisidir.” 5
Bunun sonucunda Ray Bradbury’nin romanını günümüz insanının edebiyata ve popüler kültüre karşı davranışlarını ve bakış açısını eleştirmek ve bu konuda farkındalık oluşturmak için yazdığı çıkarılabilir.
2.Kurgu Okumanın Okuyucuya Katkıları
Günümüzde içinde alternatif dünyaları barındılar, kurgulu kitaplar okuyucular tarafından daha fazla ilgi görmektedir. Okuyucuların bu kitapları tercih etmesinin sebebi,okuyucunun yeni dünyalar keşfetme ve yeni maceralar yaşama isteğidir. Peki, yararları nelerdir?
Bilimsel araştırmalara göre kurgu romanların okunması okuyucunun okuduğu kitapla duygusal bir bağlantı kurarak okuduklarımıza tanıklık ediyormuş gibi hissetmesini, kitaptaki karakterleri gözlemesini ve onlar gibi düşünmesini sağlayarak çevresinde gerçekleşen olaylara karşı hassasiyetini arttırarak yaşadığı topluma karşı farklı bir bakış açısıyla bakmasını sağlar.
Yani okuma ve anlama, gerçek hayatta başkalarının duygularına yanıt vermek için bir ‘deneme‘ sağlar. Birden fazla beyin alanını aktif hale getirir ve empati duygusunu geliştirir.
Toronto Üniversitesi’nde profesörlük yapan Keith Oatley’e göre kurgu bir pilotun uçuş simülasyonu gibidir. Nasıl bir pilot simülasyonda yeteneklerini geliştirirse, okuyucu da kurgu üzerine dayalı kitapları okuması, etrafındaki dünyada yaşanan ve yaşanabilecek olayları daha iyi anlamasını, bunun sonucunda da sosyal davranışlarını geliştirmesini sağlar.
Amerikan profesörü Lisa Zunshine’ın “Zihin Kuramı”na 6 göre kurgu okumak, kişinin farkındalığını ve diğer görüşlere karşı düşüncelerini de geliştiriyor. Bu teoride, bu gelişimin daha çok kitap kulüplerine dâhil olan kişilerde gerçekleştiği savunuluyor.
Kurgu okumanın okuyucuya bir diğer faydası da beynin daha iyi çalışmasını sağlamasıdır. Çünkü kurgular, kendi karmaşık deneyimlerine, kendine has bir anlatı ve işitmeye sahip olduklarından beynin farklı yönlerini etkilerler ve meşgul ederler. Bu meşguliyet, problem çözme, üretici düşünme ve vücudun diğer kalanından gelen duygusal bilgiyi işleme arasındaki bağlantıyı hızlandırır. Ayrıca yeni fikirlere açık kurgu okuyucuları keşfetmeye meyil duyarlar. Okuyucular birbiriyle olan ilişkiyi insanları anlamak için kullanır.
5 Haşmet Babaoğlu’nun köşe yazısından alınmıştır.
6 ZUNSHİNE Lisa, The Theory of Mind, 2006
Daha hızlı ve daha doğru boşlukları doldurma konusunda tecrübeli olduklarından içindeoldukları durumu daha iyi kontrol edebilirler. 7
SONUÇ
Bütün özellikleriyle içinde kurmaca dünyalar barındıran kitaplar geçmişten günümüze biçim ve içerik değiştirdilerse, temelde hepsinin yazılış amaçları benzerdir. Bu kitaplar kimi zaman huzur ve düzen içindeki bir ütopya iken, kimi zamanda çeşitli sıkıntı ve zorlukla içinde boğuşan bir distopyadır. Okuyucuları yazarların bu tasarılarını okumaya iten şey; yaşadığımız dünyadan bir an için uzaklaşabilme, yeni dünyalar keşfedilebilme ve yeni maceralar yaşayabilme isteğidir. Yazarları bu dünyaları tasarlamaya iten şey ise kurmaca bir dünya üzerinden verilmeye çalışılan mesajın bu yolla daha merak uyandırması ve okuyucunun aklında kalıcı bir yer edinmesidir.
7 http://beraatkostekci.net/5-bilimsel- neden-ile- kurgu-romanlari- okumanin-gerekliligi/
KAYNAKÇA
MORE Thomas, Utopia, Sabahattin Eyüboğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,
İstanbul, Ocak 2014
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Ctopya 11.01.2017
BRADBURY Ray, Fahrenheit 451, Zerrin Kayalıoğlu, İthaki Yayınları,İstanbul, 2016
http://www.dipnotkitap.net/ROMAN/Fahrenheit_451.htm 12.01.2017
http://examinedexistence.com/why-reading- literary-fiction- is-good- for-you/
12.01.2017
http://beraatkostekci.net/5-bilimsel- neden-ile- kurgu-romanlari- okumanin-gerekliligi/
12.01.2017
http://thewritepractice.com/why-we- write/ 12.01.2017
Şeyma Onat
cal162a 